اولین گام در داشتن پوستی سالم، پاکسازی و لایه‌برداری منظم است. سلول‌های مرده روی سطح پوست می‌توانند جلوه کدر و ناهمواری به پوست بدهند و موجب مسدود شدن منافذ شوند. اسیدهای لایه‌بردار در دنیای مراقبت از پوست جایگاه ویژه‌ای دارند، زیرا با برداشتن لایه‌های سطحی سلول‌های مرده و تسهیل نوسازی پوست، به شفافیت، لطافت و یکدست شدن رنگ پوست کمک می‌کنند. سه گروه اصلی اسیدهای مراقبت از پوست که بیشترین کاربرد را دارند، عبارت‌اند از: آلفا هیدروکسی اسیدها (AHA)، بتا هیدروکسی اسیدها (BHA) و پلی هیدروکسی اسیدها (PHA).
آشنایی کلی با انواع اسیدهای مراقبت از پوست
AHA (Alpha Hydroxy Acids): این اسیدها معمولاً از منابع طبیعی همچون میوه‌ها و شیر گرفته می‌شوند. ساختار شیمیایی آنها به‌گونه‌ای است که در آب محلول بوده و روی سطح پوست اثر می‌گذارند.
BHA (Beta Hydroxy Acids): این اسیدها عمدتاً در چربی محلول هستند و می‌توانند به عمق منافذ پوست نفوذ کنند، بنابراین برای پوست‌های چرب و مستعد آکنه کاربرد بیشتری دارند.
PHA (Poly Hydroxy Acids): نسخه جدیدتر و ملایم‌تر اسیدها به شمار می‌روند. ساختار آنها شبیه AHA است اما مولکول‌های بزرگ‌تری دارند که نفوذ به پوست را کاهش داده و در نتیجه تحریک و حساسیت کمتری ایجاد می‌کنند.
3. بررسی جزئی AHA (Alpha Hydroxy Acids)
منابع و انواع معروف
اسید گلیکولیک: به‌طور معمول از نیشکر گرفته می‌شود و کوچک‌ترین مولکول را در میان AHAها دارد؛ بنابراین قدرت نفوذ بالایی داشته و اثربخشی آن در لایه‌برداری بسیار زیاد است.
اسید لاکتیک: معمولاً از شیر یا منابع گیاهی به دست می‌آید و ملایم‌تر از گلیکولیک عمل می‌کند. مناسب انواع پوست به‌ویژه پوست‌های حساس‌تر است.
اسید مالیک، اسید سیتریک، اسید تارتاریک: کمتر رایج هستند و گاهی در ترکیب با اسیدهای دیگر به کار می‌روند.
کاربردها و فواید
لایه‌برداری سطحی سلول‌های مرده پوست
کمک به افزایش رطوبت پوست
بهبود جای جوش، چین‌وچروک‌های سطحی و لکه‌های خفیف
افزایش شفافیت و درخشندگی پوست
عوارض احتمالی و نکات احتیاطی
افزایش حساسیت به نور خورشید: توصیه می‌شود در طول روز حتماً از ضدآفتاب با SPF مناسب استفاده شود.
احتمال قرمزی و تحریک پوست به‌خصوص در غلظت‌های بالا یا استفاده بیش‌ازحد.
بهتر است برای شروع از درصدهای پایین استفاده شود و به‌تدریج غلظت افزایش یابد.
بررسی جزئی BHA (Beta Hydroxy Acids)
معرفی اسید سالیسیلیک
رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین اسید از گروه BHA است.
خاصیت محلول در چربی دارد و به منافذ پوستی نفوذ می‌کند.
کاربردها و فواید
پاکسازی عمقی منافذ و کمک به کاهش جوش‌های سرسیاه و سرسفید
کاهش التهاب در پوست‌های مستعد آکنه
کنترل چربی پوست و جلوگیری از برق افتادن پوست چرب
مناسب برای لایه‌برداری در عمق، بدون تحریک بیش‌ازحد سطح پوست
عوارض احتمالی و نکات احتیاطی
خشکی یا پوسته‌پوسته شدن در صورت استفاده افراطی
تحریک و قرمزی مخصوصاً برای پوست‌های خشک یا حساس
افراد با آلرژی به سالیسیلات‌ها (مانند بعضی داروها) باید محتاط باشند.
بررسی جزئی PHA (Poly Hydroxy Acids)
انواع رایج
گلوکونولاکتون
لاکتوبیونیک اسید
این ترکیبات مولکول‌های بزرگی دارند که نفوذشان به لایه‌های عمقی پوست کمتر است.
کاربردها و فواید
لایه‌برداری ملایم‌تر از AHA
جذب رطوبت بیشتر و خاصیت آبرسانی قوی
مناسب برای پوست‌های حساس که به AHAها واکنش شدید نشان می‌دهند
آنتی‌اکسیدان بودن برخی ترکیبات PHA
عوارض احتمالی و نکات احتیاطی
معمولاً عوارض کمتری نسبت به AHA دارند، اما همچنان ممکن است در افراد بسیار حساس، قرمزی یا سوزش خفیف ایجاد کنند.
استفاده منظم و طولانی‌مدت نتایج بهتری دارد.
6. مقایسه کلی AHA، BHA و PHA
قدرت لایه‌برداری: AHAها بیشتر بر سلول‌های سطحی اثر می‌گذارند اما برخی انواع آن (مثل گلیکولیک) قدرت بالایی دارند. BHAها بیشتر روی منافذ تمرکز می‌کنند. PHAها ملایم‌تر اما مداوم اثربخشی دارند.
نوع پوست مناسب:
AHA: پوست خشک، نرمال و مختلط
BHA: پوست چرب و مختلط با مشکلات آکنه و منافذ باز
PHA: پوست حساس، مستعد قرمزی یا اگزما
راهنمای انتخاب و استفاده
درصد مناسب برای هر نوع پوست
AHA: از 5٪ تا 10٪ برای مصرف خانگی رایج است، اما برای مصارف حرفه‌ای (مانند کلینیک‌ها) ممکن است درصدهای بالاتر به کار رود.
BHA: معمولاً از 1٪ تا 2٪ سالیسیلیک اسید در محصولات مراقبتی متداول است.
PHA: بسته به محصول، از 3٪ تا 12٪ در فرمولاسیون‌ها استفاده می‌شود.
زمان و ترتیب استفاده در روتین
اغلب اسیدها بهتر است شب استفاده شوند تا پوست در معرض نور خورشید کمتر قرار گیرد.
در صورت استفاده در روز، حتماً از کرم ضدآفتاب مناسب (SPF 30 یا بالاتر) بهره ببرید.
ترتیب کلی در روتین: پاکسازی پوست → تونر (در صورت نیاز) → سرم یا محصول حاوی اسید → مرطوب‌کننده → ضدآفتاب (اگر صبح است).
ترکیب یا عدم ترکیب با سایر محصولات
در یک روتین، بهتر است همزمان از چند اسید قوی استفاده نشود تا ریسک حساسیت و تحریک کاهش یابد.
همزمانی با رتینوئیدها (مثلاً رتینول) نیازمند احتیاط بیشتر است. استفاده یک شب درمیان یا در زمان‌های مختلف روز می‌تواند از تحریک پوست جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
انتخاب اسید مناسب برای لایه‌برداری و شادابی پوست، بستگی به نوع پوست و نیازهای خاص آن دارد.
اگر پوستتان خشک و کدر است و به دنبال لایه‌برداری سطحی و شفافیت بیشتر هستید، AHA می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
اگر منافذ باز و جوش‌های زیرپوستی دارید یا پوستتان چرب است، BHA با قدرت نفوذ در چربی، کمک می‌کند تا عمق منافذ پاکسازی و چربی کنترل شود.
اگر پوستی بسیار حساس دارید یا از هر نوع اسید قوی دچار قرمزی و التهاب می‌شوید، PHAها ملایم‌ترند و همزمان خاصیت مرطوب‌کنندگی بالایی دارند.
آنچه اهمیت دارد، رعایت اعتدال در استفاده از اسیدها، شروع از درصدهای پایین، و توجه به واکنش پوست است. در نهایت، همیشه توصیه می‌شود پیش از مصرف محصولات جدید یا اسیدهای قوی، با متخصص پوست مشورت کنید تا روش مناسب و غلظت ایمن برای شما تعیین شود.
