جای جوش یا اسکار آکنه یکی از مشکلات رایج پوستی است که می‌تواند تأثیر چشمگیری بر اعتمادبه‌نفس افراد داشته باشد. هنگامی که جوش‌های التهابی به‌درستی درمان نشوند یا فرد آن‌ها را دستکاری کند، بافت پوست دچار آسیب و در نتیجه اسکار می‌شود. خوشبختانه، با استفاده از محصولات موضعی مناسب و رعایت مداوم یک روتین درمانی، می‌توان تا حد قابل‌توجهی از شدت جای جوش کاست و ظاهر پوست را بهبود بخشید.
انواع اسکار آکنه (جای جوش)
آیس پیک (Ice Pick)
اسکارهای کوچک، عمیق و باریک شبیه به سوراخ یخ‌زن
معمولاً بیشترین چالش در درمان را دارند.
باکس‌کار (Boxcar)
اسکارهای منظم با لبه‌های تیز و معمولاً کمی عریض‌تر از آیس پیک
روی گونه‌ها و شقیقه‌ها شایع‌تر هستند.
رولینگ (Rolling)
اسکارهای موج‌دار و با شکل نامنظم
ناشی از چسبندگی لایه‌های زیرین پوست که سطح پوست را ناصاف می‌کند.
هایپرتروفیک و کلوئید
بافت اضافه‌ای که به‌شکل برآمده روی پوست تشکیل می‌شود
در صورت ایجاد، گاهی فراتر از ناحیه جوش اولیه رشد می‌کند.
عوامل تشدید جای جوش
دستکاری و کندن جوش‌ها: فشار دادن و کندن جوش باعث گسترش التهاب در عمق پوست و در نتیجه ایجاد اسکارهای بدشکل می‌شود.
عدم مراقبت صحیح از جوش در زمان التهاب: اگر در زمان التهاب، آکنه‌ها به‌سرعت درمان نشوند، آسیب به درم (لایه عمیق پوست) افزایش یافته و احتمال اسکار بیشتر می‌شود.
عدم استفاده مناسب از ضدآفتاب: نور خورشید می‌تواند روند بهبود را کند کرده و لک‌های ناشی از جوش را تیره‌تر کند.
محصولات موضعی و مکانیسم عمل آن‌ها
AHAها (اسیدهای آلفاهیدروکسی)
شامل اسید گلیکولیک، لاکتیک و ماندلیک
لایه‌برداری سطحی و تحریک کلاژن‌سازی
مؤثر در بهبود اسکارهای سطحی و لک‌های قهوه‌ای
BHAها (اسیدهای بتاهیدروکسی – اسید سالیسیلیک)
نفوذ به منافذ چرب و پاکسازی عمقی
کاهش التهاب و جوش‌های فعال
کمک به صاف‌تر شدن پوست و جلوگیری از ایجاد جوش‌های جدید
رتینوئیدها (رتینول، ترتینوئین و …)
تحریک تولید سلول‌های جدید و کلاژن
بهبود بافت پوست و کم‌رنگ کردن جای جوش
نیازمند احتیاط در شروع مصرف (حساسیت، قرمزی، پوسته‌ریزی)
نیاسینامید
ضدالتهاب، کنترل چربی و روشن‌کننده لک‌های سطحی
مناسب پوست‌های حساس و ترکیبی با دیگر مواد فعال
ویتامین C
آنتی‌اکسیدان قوی و روشن‌کننده پوست
ترمیم و کاهش التهاب، موثر در محو لک‌های پس از التهاب (PIH)
ژل‌ها و ورقه‌های سیلیکونی
بیشتر برای اسکارهای برآمده (هایپرتروفیک، کلوئید)
نرم کردن بافت اسکار و جلوگیری از گسترش آن
5. انتخاب محصول بر اساس نوع اسکار
اسکارهای سطحی (باکس‌کار خفیف، رولینگ کم‌عمق): ترکیبی از لایه‌بردارهای ملایم (AHA, BHA) و رتینوئیدها برای تحریک بازسازی پوست و بهبود بافت.
اسکارهای عمیق (آیس پیک یا باکس‌کار عمقی): ممکن است نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر مانند میکرونیدلینگ حرفه‌ای، لیزر، یا سابسیژن باشد. در عین حال، محصولات موضعی رتینوئیدی برای بهبود نسبی و پشتیبانی از درمان‌های کلینیکی توصیه می‌شوند.
اسکارهای برآمده (کلوئید و هایپرتروفیک): ژل یا ورقه‌های سیلیکونی، کرم‌های ضدالتهاب، و در برخی موارد تزریق استروئید در کلینیک.
دستورالعمل استفاده از محصولات موضعی
زمان استفاده در روتین:
لایه‌بردارها (AHA یا BHA) و رتینوئیدها اغلب شب‌ها استفاده می‌شوند تا پوست در برابر آفتاب محافظت شود و تحریک کمتری ایجاد شود.
آنتی‌اکسیدان‌ها (مثل ویتامین C) می‌توانند صبح یا شب استفاده شوند، ولی در روز باید همراه با ضدآفتاب باشد.
لایه‌برداری تدریجی و پرهیز از زیاده‌روی:
دفعات مصرف را از یک تا دو بار در هفته شروع کنید و با توجه به واکنش پوست افزایش دهید.
استفاده افراطی از لایه‌بردارها باعث خشکی و حساسیت بیش‌ازحد می‌شود.
ترکیب با دیگر محصولات:
استفاده همزمان از چند محصول قوی (مثلاً AHA با رتینوئید) باید با احتیاط و فاصله زمانی انجام شود.
در صورت تحریک شدید، میزان استفاده یا غلظت را کاهش دهید.
نتایج مورد انتظار و مدت زمان درمان
بهبودی جای جوش، فرآیندی تدریجی است و بسته به نوع اسکار بین چند هفته تا چند ماه زمان می‌برد.
اسکارهای عمیق ممکن است به ترکیب روش‌های موضعی و کلینیکی نیاز داشته باشند.
بهبود 100٪ همیشه ممکن نیست، اما بهبود قابل‌ملاحظه (تا 50٪ یا حتی بیشتر) با تداوم مراقبت امکان‌پذیر است.
نکات مکمل و مراقبت‌های جانبی
اهمیت استفاده از ضدآفتاب:
برای جلوگیری از تیرگی اسکار و لک‌ها، حتماً از ضدآفتاب طیف وسیع با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
روش‌های کمکی:
میکرونیدلینگ خانگی (درمارولر): می‌تواند جذب مواد را افزایش داده و روند کلاژن‌سازی را تحریک کند؛ اما نیازمند آموزش صحیح و ضدعفونی ابزار است.
میکرونیدلینگ حرفه‌ای، لیزر فرکشنال و سابسیژن: در صورت اسکارهای شدید، این روش‌ها در کلینیک و تحت نظر متخصص پوست اثربخش‌تر هستند.
تغذیه و هیدراته نگه داشتن پوست:
مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان، نوشیدن آب کافی و پرهیز از استرس‌های محیطی نیز در بهبود وضعیت پوست موثر است.
توصیه‌های نهایی
درمان جای جوش و اسکار به صبر، تداوم و انتخاب محصولات صحیح نیاز دارد. شروع از محصولات ملایم و پیشروی تدریجی به سمت مواد فعال قوی‌تر، بهترین روش برای جلوگیری از تحریک و کسب نتایج بهتر است. اسکارهای عمیق اغلب به درمان‌های حرفه‌ای در کنار محصولات موضعی نیاز دارند. بنابراین در صورت عدم پاسخ مناسب یا وجود اسکارهای شدید، حتماً با متخصص پوست مشورت کنید.
