هرساله، ۲۸ ام می (امسال برابر با 7 خرداد1404) به عنوان روز جهانی بهداشت قاعدگی (Menstrual Hygiene Day) گرامی داشته می‌شود. این روز با هدف افزایش آگاهی درباره بهداشت قاعدگی، شکستن تابوها و جلب توجه جهانی به چالش‌هایی برگزار می‌شود که زنان و دختران در سراسر جهان با آن مواجه‌اند. سازمان‌های بین‌المللی، فعالان حقوق زنان، نهادهای مدنی و مراکز بهداشتی در این روز تلاش می‌کنند تا توجه جامعه جهانی را به نیازهای مهم زنان و دختران جلب کنند، به‌ویژه در جوامعی که قاعدگی همچنان به عنوان موضوعی پنهان یا شرم‌آور تلقی می‌شود.
چرا بهداشت قاعدگی اهمیت دارد؟
عدم دسترسی به محصولات بهداشتی، آموزش ناکافی، شرم فرهنگی و تبعیض ساختاری، همگی از عواملی هستند که به «فقر قاعدگی» منجر می‌شوند. این فقر، نه‌تنها بر سلامت جسم و روان تأثیر می‌گذارد، بلکه موجب افت تحصیلی، غیبت از مدرسه، کاهش بهره‌وری اقتصادی، و حتی طرد اجتماعی می‌شود. دختران بسیاری در سراسر جهان در دوران قاعدگی از رفتن به مدرسه خودداری می‌کنند، چون یا دسترسی به نوار بهداشتی ندارند یا از ترس تمسخر و خجالت، خود را در خانه حبس می‌کنند. این مسئله، شکاف جنسیتی را تعمیق می‌کند و مانعی جدی برای برابری فرصت‌هاست.
تابوها و سکوت فرهنگی
در بسیاری از جوامع، قاعدگی همچنان موضوعی تابو تلقی می‌شود. این سکوت باعث می‌شود زنان نتوانند به اطلاعات، خدمات پزشکی یا حتی حمایت خانوادگی دست یابند. برخی دختران حتی اولین تجربه قاعدگی خود را بدون هیچ اطلاعات قبلی و در اضطراب کامل سپری می‌کنند. خانواده‌ها، به‌ویژه در جوامع سنتی، درباره این موضوع صحبت نمی‌کنند و حتی گاهی رفتارهای محدودکننده‌ای برای دختران وضع می‌کنند. در حالی‌که قاعدگی یک فرآیند طبیعی زیستی است، اما عدم آموزش درست باعث شده بسیاری از باورهای غلط هنوز هم در بساری از جوامع حتی پیشرفته وجود داشته باشد.
ایران و این روز جهانی
در ایران نیز گام‌هایی در جهت ارتقای بهداشت قاعدگی و کاهش تابوهای مرتبط با آن برداشته شده است:
- آگاهی‌رسانی رسانه‌ای: خبرگزاری‌هایی مهم در سطح کشوری، گزارش‌ها و گفت‌وگوهایی در مورد تابوهای قاعدگی منتشر کرده‌اند که به آگاه‌سازی عمومی کمک کرده است.
- آموزش‌های پزشکی: متخصصان حوزه زنان و زایمان در مناسبت‌هایی مانند ۲۸ مه، با انتشار مقالات و مصاحبه‌ها، به ترویج اطلاعات درست درباره بهداشت قاعدگی پرداخته‌اند.
- نوآوری‌های پزشکی: پژوهش‌هایی درباره استفاده از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی برای درمان ناباروری از جمله دستاوردهای علمی در ایران محسوب می‌شود.
- تأکید بر آموزش در خانواده و مدارس: کارشناسان بر لزوم آموزش به دختران و پسران برای کاهش تابوها تأکید کرده‌اند.
با این حال، هنوز نیاز به اقدامات نظام‌مندتر و سیاست‌های عمومی گسترده‌تری برای ارتقای این حوزه در سطح ملی احساس می‌شود.
راهکارهای جهانی برای بهبود بهداشت قاعدگی
- آموزش به دختران و پسران درباره چرخه قاعدگی در مدارس: ایجاد محیطی ایمن برای صحبت آزادانه درباره قاعدگی، بدون شرم یا ترس.
- دسترسی عادلانه به محصولات بهداشتی با قیمت مناسب: دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی باید محصولات بهداشتی مانند نوار بهداشتی، کاپ قاعدگی و تامپون را با قیمت مناسب یا رایگان در اختیار گروه‌های کم‌درآمد قرار دهند.
- کمپین‌های عمومی برای شکستن تابو و عادی‌سازی صحبت درباره پریود: از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های تلویزیونی و مدارس.
- حمایت از تولیدکنندگان محصولات بهداشتی بومی و دوستدار محیط‌زیست: تولید داخلی باکیفیت باعث کاهش وابستگی به واردات و افزایش اشتغال نیز می‌شود.
- بهبود زیرساخت‌های بهداشتی در مدارس و اماکن عمومی: دسترسی به توالت‌های تمیز، آب روان و سطل‌های مخصوص دفع بهداشتی، از الزامات بهداشت قاعدگی است.
- آموزش مادران، مربیان و کارکنان بهداشت: تا بتوانند اطلاعات دقیق، علمی و بدون قضاوت به دختران ارائه دهند.
جمع‌بندی
بهداشت قاعدگی تنها یک موضوع شخصی یا بهداشتی نیست، بلکه مسئله‌ای اجتماعی، آموزشی و حقوق بشری است. قاعدگی سالم و آگاهانه، یکی از حقوق اساسی هر زن و دختری است. ۲۸ مه، فرصتی است برای آگاه‌سازی، همبستگی و مطالبه‌گری در مسیر بهبود زندگی زنان و دختران. با حذف تابوها، تأمین محصولات بهداشتی قابل‌دسترس، و آموزش جامع، می‌توان آینده‌ای ساخت که در آن هیچ دختری تنها یا شرمگین نباشد. اجازه دهیم گفت‌وگو در این‌باره، همیشگی و بی‌واهمه باشد.
